Een artikel over de relatie tussen pitta en rakta volgens ayurveda en gal en bloed in de oude geneeskunde van Hippocrates.
Auteur: Coen van der Kroon; gebaseerd op zijn boek:
ONDER DE OPPERVLAKTE VAN HET LICHAAM: LEVENSKRACHT EN VROUW-MAN POLARITEIT
EEN STRUCTURALISTISCHE BENADERING VAN HIPPOCRATISCHE GYNAECOLOGIE MET CONCEPTEN UIT DE OOSTERSE GENEESKUNDE
De aard van gal en Pitta
In deze verkenning gaan we in op gal, Pitta en Rakta (bloed) in de oudgriekse gynaecologie en Ayurveda. In de gynaecologische verhandelingen van Hippocrates worden specifieke locaties in het lichaam waar gal aanwezig is, niet expliciet genoemd. Deze afwezigheid kan te wijten zijn aan de nauwe associatie van gal met bloed, dat zich in een verstoorde toestand kan manifesteren als een donkere substantie die bekend staat als zwarte gal. Bij het verlaten van het lichaam door braken of urineren verschijnt het soms als gele gal. In één geval in de Hippocratische verhandeling “Ziekten van de vrouw” (Diseases of Women DW) wordt gal echter duidelijk in de baarmoeder aangewezen:
DW 182-183: “Als een vrouw pijn op de top van haar hoofd en in haar nek ervaart, met wervelingen in haar ogen, vergezeld van angst, vijandigheid, zwarte urine, en een soortgelijke afscheiding uit de baarmoeder, samen met angst en bezorgdheid, dan is er sprake van melaina chole (zwarte gal) in de baarmoeder… Als een vrouw een bijtend gevoel in de baarmoeder voelt, samen met irritatie en gele gal in haar urine, en als de ogen er gelig uitzien, wijst dit op de aanwezigheid van chole (gal) in de baarmoeder. In zulke gevallen wordt aanbevolen het hele lichaam te reinigen en pessaria aan te brengen om de gal te verdrijven.”
Gal, Pitta en psychologische effecten
Deze passage benadrukt ook de psychologische toestand die gepaard gaat met galziekten, waaronder angst, vijandigheid, angst en bezorgdheid. Deze symptomen komen overeen met beschrijvingen van pitta (en vata) aandoeningen in Ayurveda. Ayurvedische teksten benadrukken vaak de rol van pitta in de lichtwaarneming en onderstrepen het belang ervan voor het gezichtsvermogen.
De vermelding van pharmaka (laxeermiddelen) suggereert dat gal, verwant aan slijm, de darmen kan verstoppen. In specifieke gevallen wordt gal koluon (de blokkeerder) genoemd en als oorzaak van lijden aangewezen:
DW 11,9-10: “…als gal leed veroorzaakt, dien dan een afkooksel van gerstesoep toe, besprenkeld met rode vruchten (waarschijnlijk granaatappel) en moerbeiensap, dat koud moet worden gedronken, wat het probleem verlicht.”
De invloed van voeding bij het reguleren van gal
De associatie van gal met zout water (halmê) komt steeds terug. Remedies die worden aanbevolen om de bijtende en vurige aard van gal en zout water tegen te gaan zijn koken in water, vettigheid en een overwegend zoete smaak. Ayurveda kent specifieke kwaliteiten toe aan de dingen die gebruikt worden om gal-gerelateerde problemen aan te pakken.
Bijvoorbeeld:
– Gerst (Yava): Bekend om zijn verkoelende, zoete, samentrekkende smaak, gunstig voor Pitta-aandoeningen.
– Uien: Vertonen scherpe/zoete en verwarmende eigenschappen, vooral wanneer ze gekookt worden, en dienen als tonicum.
– Koriander: Bitter/scherp en verkoelend, vooral effectief bij brandende urinewegen, nuttig bij Pitta- en Rakta-aandoeningen.
– Dille: Bitter/scherp en verkoelend, vermindert Pitta.
– Venkel: Zoet/scherp en licht verkoelend, helpt bij de spijsvertering en urinewegproblemen zonder Pitta te verergeren.
Deze kruiden passen bij de ernstige oorzaak van galblaas, waar andere, sterker verwarmende, kruiden het probleem zouden kunnen verergeren.
Kenmerken van galzucht
Verwijzingen in de Hippocratische teksten naar een galachtige constitutie van het lichaam of de patiënt illustreren symptomen en behandelingen die verwant zijn aan het ayurvedische perspectief op Pitta- en Rakta-aandoeningen. Bijvoorbeeld:
- DW 26,1-8: “Een zwangere vrouw met een zwakke lichamelijke constitutie, geneigd tot ziekte, met koorts, bitterheid in de mond, gelige tong, ogen en groenige nagels, met prikkelende urine tijdens de koorts-na de bevalling kan de nageboorte galachtig zijn en de baby zwak.”
- DW 37,7-9: “In zo’n toestand, licht voedsel aanbieden; als er zwelling is, een neerwaarts purgeermiddel toedienen-drijvend van gal als ze galzuchtig is, en slijm als ze flegmatisch is.”
- DW 118,8-9: “Zuiver haar hoofd – slijm als ze flegmatisch is, gal als ze galzuchtig is.”
Deze verwijzingen trekken parallellen tussen symptomen en behandelingen voor galaandoeningen in zowel Hippocratische als ayurvedische opvattingen.
Typische aandoeningen geassocieerd met gal
Bijvoorbeeld:
DW 8: “Een vrouw in een verzwakte lichamelijke toestand met gal menstruaties kan ernstige koorts, rillingen, verlies van eetlust, brandend maagzuur en verhoogde pijn ervaren tijdens de menstruatie. Het overgeven van gal of milde darmstimulatie wordt aanbevolen, omdat een sterke evacuatie in deze toestand kan leiden tot acute ziekte.”
Het syndroom dat in dit geval werd waargenomen, omvat hitte, rusteloosheid en verergering van de symptomen voorafgaand aan de menstruatie. De ayurvedische behandeling komt overeen met de aanbevolen flux: zuivering en koelingstherapieën als eerste stap voor verergerde pitta. Verkoelende smaken, zoals zoet, samentrekkend en bitter, worden in Ayurveda aanbevolen om de hitte van pitta tegen te gaan.
Pitta in ayurvedische teksten
De Sushruta Samhita ( een oude Ayurveda tekst over chirurgie en interne geneeskunde) beschrijft pitta als een inwendig vurig iets dat een brandend gevoel geeft, de spijsvertering bevordert en kenmerken vertoont die verwant zijn aan vuur, wat duidt op de identiteit met elementair vuur.
De kleuren die geassocieerd worden met gal zijn geel en zwart, terwijl slijm over het algemeen witte of bleke substanties produceert. Galachtige aandoeningen krijgen specifieke aandacht in de Hippocratische teksten, omdat ze vaak leiden tot verlies van lichaamsweefsels door de geproduceerde hitte. Tonische behandelingen worden voorgesteld om de weefsels te versterken. Gal kan het lichaam op verschillende manieren verlaten – menstruatie, braken en ontlasting. Zolang het in het lichaam blijft, heeft gal de neiging om naar boven te bewegen, wat overeenkomt met de neiging die in de ayurvedische geneeskunde aan Pitta wordt toegeschreven.
DW 26: “…anijs en diuretica helpen. Braken, zweten, klysma’s met een afkooksel van gepelde gerst of honing en eieren worden aanbevolen.”
Een andere casus in DW 26 benadrukt de typische kleuren en de geschiktheid van diuretische behandelingen voor galstoornissen, wat overeenkomt met het ayurvedische advies voor Pitta-gevallen. Urineren verwijdert niet alleen water uit het lichaam, maar ook hitte en zuurgraad, wat een sterke anti-Pitta werking aantoont.
Conclusie
Gebaseerd op beschrijvingen van gal en galachtige aandoeningen:
– De aanwezigheid van gal kan problemen in het hele lichaam veroorzaken, omdat het door het bloed beweegt, wat de algemene toestand tijdens de menstruatie verklaart, wanneer het bloed zich ophoopt in de baarmoeder. Ook in Ayurveda wordt er een verband gelegd tussen Pitta en het bloed (Rakta). Bloed wordt wel de container van Pitta genoemd.
– De belangrijkste eigenschappen van gal komen overeen met de eigenschappen die in de Ayurveda aan pitta worden toegeschreven, en behandelingen voor galaandoeningen weerspiegelen de primaire behandelingslijnen voor pitta in Ayurveda.
Meer artikelen over Ayurveda en Hippocrates
Referenties:
1) Vertaling van Littré
2) Bijvoorbeeld: K.K. Bhishagratna, An English Translation of the Sushruta Samhita, Volume I-II (New Delhi 1981), I p. 120-21; V. Lad & D. Frawley, The Yoga of Herbs (Santa Fe 1986), p. 11; S. Sharma, The System of Ayurveda (New Delhi 1983), p.178.
3) K.K. Bhishagratna (1981), I p. 477.
4) Lad & Frawley (1986), p. 209.
5) Lad & Frawley (1986), p. 114.
6) Lad & Frawley (1986), p. 200.
7) Lad & Frawley (1986), p. 117-18.
8) Lad & Frawley (1986), blz. 40.
9) K.K. Bhishagratna (1981), I p. 196-98.
10) Lad & Frawley (1986), p. 42.
11) Lad & Frawley (1986), p. 42.