Ayurveda en de drie Doshas
Ayurveda kent drie doshas ofwel bioprincipes die het lichaam aansturen, namelijk Vata, Pitta en Kapha. Vata wordt wel de koning van de doshas genoemd. Dat is omdat dit bioprincipe verantwoordelijk is voor alle beweging in het lichaam. En dat is weer essentieel– ook voor de andere twee doshas – om te kunnen functioneren. Verstoringen van diezelfde Vata kunnen overal in het lichaam milde tot ernstige klachten veroorzaken. Ook waar men dat in eerste instantie niet in die mate zou verwachten.
Ayurveda en Vata klachten in onderwijs
Omdat Vata zo belangrijk is – als hoofdveroorzaker van veel aandoeningen volgens Ayurveda, is er in goed Ayurveda onderwijs veel aandacht voor deze ‘biologische manager’. Niet alleen worden dan de aard en eigenschappen van deze dosha diepgaand bestudeerd. Ook de dynamieken en de bij verstoring daaruit voorkomende aandoeningen en ziektes komen in een beroepsopleiding uitgebreid aan bod.
Vata en evenwicht in de doshas
Ayurveda verklaart dat gezondheid ‘evenwicht in de drie doshas’ is en ziekte een resultaat van een verstoring van dat evenwicht. Hoe zich dat van een simpele verstoring of blokkade van Vata dosha in het maagdarmkanaal kan vertalen naar relatief ernstig uitziende aandoeningen van neurologische aard, wordt in Ayurveda verklaard onder de noemer Vata Vyadhi. In dit blog-artikel gaan we kort in op de oorzakelijke factoren die Vata dosha kunnen verstoren. We gaan ook in op de factoren waardoor die verstoorde Vata zich kan nestelen in de hoofdlocaties in het maagdarmkanaal.
Vata en diens primaire locaties in het lichaam
Eveneens zal aan bod komen hoe Vata dosha vanuit die locaties bepaalde symptomen kan gaan verzoorzaken. Niet alleen in de darmen, maar ook op andere locaties in het lichaam. Een duidelijk inzicht hierin geeft een ayurvedisch arts – bij goede en cross-differential diagnose – een goed en bruikbaar klinisch handvat om een aantal klachten effectief te kunnen behandelen. Hij doet dat dan vaak simpelweg door Vata dosha in het algemeen en specifiek in het maagdarmkanaal weer tot rust en in balans te brengen. Ayurveda kent daarvoor gerichte remedies en handleidingen die zeer systematisch en klinisch onderbouwd ingezet kunnen worden, teneinde de klachten te behandelen, ook als die zich in andere locaties dan het maagdarmkanaal voordoen.
Vata klachten door mobiel en subtiel
Vata dosha manifesteert zich op basis van de eigenschappen van de elementen lucht en ruimte. Deze specifieke eigenschappen verschaffen Vata dosha ook de ‘gereedschappen’ om zijn regulerende functie wat betreft beweging, transport en afvoer te kunnen vervullen. De eigenschappen die in Ayurveda aan Vata worden toegedicht zijn:
- droog
- licht
- koud
- mobiel
- subtiel
- helder
- ruw
Vata dosha en peristaltiek
Met name de eigenschappen mobiel en subtiel zijn in het kader van de beweging erg belangrijk. Mobiel heeft een associatie met de (noodzakelijke) beweeglijkheid van het lichaam. Veel processen in het lichaam verlopen via essentiële ritmische bewegingen. Een goed voorbeeld daarvan zijn de verschillende peristaltische bewegingen van de afzonderlijke stadia van het spijsverteringskanaal. Deze peristaltische bewegingen bepalen hoe lang een voedselbrei zich in een bepaald deel van het spijsverteringskanaal ophoudt. En dat is weer van belang voor de mate van juiste vertering en opname van (een deel van) die voedselbrei in dat deel van het spijsverteringskanaal.
Wanneer een verstoorde Vata de weefsels in beweegt
Vata dosha kan in een verstoorde situatie ook juist deze eigenschappen in een verstoorde vorm gaan laten zien: vanuit de plaats van verstoring kan hij zich gemakkelijk naar andere gebieden en weefsels begeven – tenslotte is Vata zeer mobiel – en kan deze dosha ook gemakkelijk in sommige diepere weefsel doordringen – want Vata is subtiel of ijl.
Op deze plekken kan Vata vervolgens met al zijn eigenschappen – zoals hierboven juist genoemd – problemen gaan veroorzaken. Deze kunnen bijvoorbeeld zijn:
| Eigenschap | Voorbeeld van verstoring |
| droog | Extreem droge huid, gewricht, ader |
| licht | Dystrophie, degeneratie |
| koud | Koude lichaamsdelen, pijn door constrictie |
| mobiel | Spierkrampen, of juist verlamming en stijfheid |
| subtiel | Verlies van stabiliteit, dislocatie gewrichten |
| helder | Duizeligheid, vergeetachtigheid |
| ruw | Ruwe huid, kloven, crepitus met zandgevoel |