Artikel in De Yogakrant over Ayurveda en zorg tijdens de ouderdom
Een tijdje geleden heb ik voor De Yogakrant het volgende artikel geschreven: ‘Ayurveda en (kruiden-)zorg tijdens de ouderdom.’ Het artikel geeft een paar ideeën over hoe in Ayurveda tegen de levensfase ‘ouderdom’ kan worden aangekeken. Het gaat ook in op een paar mogelijk behulpzame, ondersteunende kruiden en remedies: Ashwagandha, Curcuma, en Mucuna. Er is natuurlijk nog veel meer te vertellen over dit onderwerp: een lezing door Peter van Herck bij Holisan geeft meer en ook praktische informatie over dit onderwerp.
Jara ofwel Rasayana: een klassiek ayurvedisch specialisme
Jara betekent ‘ouderdom’ en verwijst naar het gebied van de geriatrie en naar de goed ontwikkelde tak van verjongingstherapieën en revitalisering, ook wel aangeduid met Rasayana Tantra. Rasayana ofwel revitalisering neemt binnen Ayurveda een zeer belangrijke plaats in. Het maakt Ayurveda tot veel meer dan een geneeskunde; in wezen is Ayurveda een preventief systeem van gezondheidszorg, dat alleen gebruikt maakt van geneeskunde als men door omstandigheden een goede gezondheid is kwijtgeraakt. En in die zin helpt het ook bij het voorkomen en behandelen van degeneratieve ouderdomsprocessen.
Verschillende levensfases
In Ayurveda wordt het leven ingedeeld in verschillende fases. De jeugd tot 12-14 jaar kenmerkt zich door expressie van de Kapha Dosha. Kapha Dosha bestaat uit de elementen aarde en water. Deze elementen zorgen voor structuur en voeding, en brengen groei tot stand. Daarna volgt een periode van Pitta Dosha, waarin de elementen water en met name vuur een rol spelen. Vuur zorgt voor transformatie en iets in concreto neer kunnen zetten in de wereld. De Pitta leeftijd zet zich in met het aanbreken van de puberteit en uit zich ook als zodanig: meer Pitta expressie zich manifesterend in bijvoorbeeld acné of in meer rebellie tegen de ouders.
Fris en sappig versus ‘droog’
Op latere leeftijd breekt de Vata Dosha fase aan: het lichaam begint een zekere mate van degeneratie en ouderdomsverschijnselen te vertonen. Vata Dosha is de meest katabolische Dosha, zoals de elementen waaruit zij bestaat – namelijk ether en lucht – ook het minste substantieel zijn, en zich kenmerken door de eigenschap ‘droog’. In die laatste fase van het leven is het nodig de lichaamsweefsels van extra (sappige) substantie – bestaande uit de elementen water en aarde – te voorzien. Aarde en water tezamen uiten zich volgens Ayurveda in de smaak Madhura (zoet/neutraal), hetgeen de meest voedende en sappige smaak is. ‘Sappige’ antioxidanten – daar gaat het dus om!
De smaak zoet/neutraal en het in stand houden van de weefsels
Deze zoete (en sappige!) smaak – in de vorm van hoogwaardige voeding en niet in de vorm van bijvoorbeeld witte suiker(drankjes)! – helpt bij het in balans houden van Vata Dosha en zal degeneratieve processen helpen verminderen. Ayurveda heeft op deze basis een aantal regeneratieve remedies ontwikkeld, van Chyavan Prash – een antioxidatieve medicinale kruidenjam – tot kruidencomplexen met daarin bijvoorbeeld een deels ‘zoet/neutraal’ kruid, Mucuna pruriens, als belangrijk ingrediënt.
Mucuna en Kampavata (Parkinson)
Mucuna pruriens (ook wel Vanari of Kapikacchu genoemd) zorgt voor verjonging en regeneratie, geeft voeding en substantie aan het lichaam, balanceert Vata Dosha, en zorgt bovendien voor een positieve ondersteuning bij Parkinson (de ayurvedische naam voor deze aandoening is Kampavata – een ‘hortende en stotende Vata’). Recente wetenschappelijke onderzoeken tonen aan dat Mucuna pruriens de werkzaamheid van L-Dopa ondersteunen.
Curcuma (geelwortel) als hersen-antioxidant
Overigens is ook een bekend ayurvedisch kruid als geelwortel (Curcuma longa) – volgens recente onderzoeken – positief ondersteunend bij de behandeling van Parkinson. Waarom? Curcuma draagt bij aan een antioxidant werking binnen de vochthoudende lichaamsweefsels in het lichaam, inclusief de hersenen. Goed ‘hersen-sap’ is van belang voor het voorkomen of behandelen van Parkinson. Simpel gezegd, maar ayurvedisch medisch inzicht is hier natuurlijk wel echt van belang. In Duitsland is er – in Hattingen – een regulier ziekenhuis dat deze ayurvedische benadering intensief in de behandeling van Parkinson heeft geïntegreerd.
Alzheimers en andere degeneratieve aandoeningen
Geelwortel is bekend om haar aanwending in de oosterse keuken. Het wordt echter ook vaak toegevoegd aan ayurvedische remedies. De reden daarvan is onder andere die sterke antioxidant werking van geelwortel. Recent onderzoek toont aan dat geelwortel het DNA in een cel actief kan beschermen. Geelwortel is recent in het nieuws geweest als positief ondersteunend middel ter voorkoming of afremming van Alzheimers. Geelwortel werkt als een intern en extern desinfecterend middel. Het heeft een verkoelende werking op het maagdarmkanaal, op het bloed en op de voortplantingsorganen. Het heeft een cholesterolverlagende werking en voert gifstoffen af.
Ashwagandha en ouderdomsaandoeningen
Overigens is ook de ayurvedisch (in ook in het westen inmiddels) zeer bekende remedie Ashwagandha (Withania somnifera) onderzocht op haar werkzaamheid bij Alzheimer en de resultaten van dit onderzoek waren positief gestemd. Ashwagandha ondersteunt volgens recent onderzoek het afremmen van degeneratieve processen in de hersenen. Ashwagandha is binnen Ayurveda traditioneel bekend als een van de beste remedies teneinde Vata Dosha weer in balans te brengen. Het geeft kracht, sappigheid en voeding aan de lichaamsweefsels, en is als zodoende een goede ondersteuning bij tal van Vata-gerelateerde ouderdomsaandoeningen.
Opmerking: ‘Baat het niet – dan schaadt het niet’ gaat niet op voor het gebruik van (zeker meer medicinale) kruiden. Raadpleeg dus een deskundige op dit gebied, indien je de in dit artikel genoemde kruiden zou willen gaan gebruiken, anders dan bijvoorbeeld wat geelwortel in je eten!
Lezing over Ayurveda en zorg tijdens de ouderdom
Meer over de lezing van Peter van Herck bij Holisan:
https://lezingen.holisan.nl/lezing/ayurvedische-geriatrie-en-gerontologie/