Kunnen traditionele en conventionele geneeskunde hand in hand gaan?
Ayurveda en integratieve geneeskunde is recent meer in de aandacht gekomen. Ayurveda en conventionele geneeskunde gaan in India vaak hand in hand. Vanuit moderne concepten zoals ‘integrative medicine’ zou men hier kunnen spreken van integratie van Ayurveda in de conventionele geneeskunde. Twee vragen zijn dan actueel: 1) gaat het hier om integratie van Ayurveda louter als ‘care’ modaliteit, of ook als ‘cure’ mogelijkheid, en 2) – een meer uitdagende vraag – zou je ook kunnen stellen dat het de conventionele zorg is die in Ayurveda integreert?
door Drs. Coen van der Kroon
Dat het mogelijk is om Ayurveda te integreren in conventionele geneeskunde, in het kader van het recente concept ‘integrative medicine’, zal in dit artikel nader belicht worden aan de hand van een aantal moderne voorbeelden uit de praktijk. Een daarvan is het inmiddels prestigieuze ziekenhuis Medanta in Gurgaon, een voorstad van New Delhi, in India(1). Maar alvorens daar verder op in te gaan, is het belangrijk een onderscheid te maken tussen de term ‘integrative medicine’ enerzijds en de term integratie anderzijds.
De eerste term impliceert namelijk integratie van CAM methoden (zoals Ayurveda, TCM, homeopathie) als ondersteunende en vooral ‘care’-gerichte modaliteiten in een voornamelijk op conventionele (‘reguliere’) geneeskunde gebaseerde ‘cure’-omgeving. De tweede term – integratie – laat deze orde achterwege en houdt de vraag van wat in wat integreert echter volledig open.
Ayurveda, integratieve geneeskunde en ‘care or cure’
Daarmee is in het debat hierover ook plaats voor de mogelijkheid dat conventionele geneeskunde en een traditionele geneeskunde als Ayurveda hand in hand gaan, ook op ‘cure’-niveau, of zelfs de boute stelling dat conventionele geneeskunde als ‘ondergeschikt’ medisch kennissysteem geïntegreerd zou dienen te worden in Ayurveda! Die laatste stelling is interessant en in de tweede helft van dit artikel zullen een aantal punten ten gunste van deze stelling worden geponeerd – als voer voor het mogelijke debat hierover. Tegelijkertijd is diezelfde laatste stelling vrij onwerkbaar in een omgeving waarin de heersende norm onmiskenbaar die van de conventionele geneeskunde is.
Om die reden zal er in dit artikel eerst worden ingegaan op mogelijke integratie van Ayurveda in omgevingen die in eerste instantie gedomineerd worden door conventionele geneeskunde. Er zijn namelijk een aantal goede initiatieven op dat vlak, die in de praktijk en aan de hand van diezelfde praktijk, laten zien en kunnen de stelling kunnen onderbouwen, dat een dergelijke integratie van Ayurveda inderdaad positief kan uitwerken op genezingsprocessen en op het algemeen welzijn van de gemiddelde patiënt.
De relatie tussen CAM en conventionele geneeskunde
Er zijn feitelijk twee situaties of processen die van belang zijn als het gaat om de relatie tussen CAM en conventionele geneeskunde. Ten eerste is de tendens van een bepaalde groep professionals in de conventionele geneeskunde om CAM modaliteiten ter ondersteuning van de conventionele geneeskunde binnen het al genoemde concept van ‘integrative medicine’ te integreren. Ten tweede – en dat is deels de aanleiding voor het bij het eerste punt genoemde proces geweest – maken steeds meer patiënten (dus niet professionals) zelfstandig gebruik van CAM modaliteiten of daaraan gerelateerde remedies, vaak zonder overleg met hun behandelaars in de conventionele sector(2).
Omdat we het onderwerp van dit artikel zullen bespreken aan de hand van een aantal voorbeelden uit India, moeten we er eigenlijk nog een derde situatie of proces aan toevoegen: in India werden en worden er op grote schaal, en niet als alternatief, modaliteiten uit de eigen traditionele geneeskundesystemen gebruikt. Vanuit die bestaande situatie wordt er tegelijkertijd steeds meer gebruik gemaakt van conventionele geneeskunde. En om de situatie nog complexer te maken: in India worden in dat proces van omschakeling en overstappen van traditionele geneeskundesystemen naar conventionele geneeskunde, de traditionele modaliteiten in de publieke opinie door grote groepen keihard gedegradeerd tot bijgeloof en volstrekt onwetenschappelijk. Iets waar we hier in Europa alweer deels aan voorbij zijn.
Herwaardering traditionele geneeskunde systemen
Sterker nog: op meerdere vlakken is er een herwaardering voor traditionele geneeskundesystemen gaande. Dat komt onder anderen juist omdat er wetenschappelijk kan worden vastgesteld dat een aantal zogenaamde ‘aannames’ uit die systemen volgens de regels van die nu geldende wetenschapsparadigma’s ook inderdaad blijken te kloppen. De meest voor de hand liggende voorbeelden daarvan zijn te vinden in de wetenschappelijke monografieën van bepaalde medicinale planten, zoals die ook regelmatig in Supplement aan bod komen (zie bijvoorbeeld het artikel in een vorige Supplement over Curcuma longa, een in Ayurveda veel gebruikte en volgens Ayurveda zeer effectieve remedie). In het laatste geval spreekt men tegenwoordig ook wel over ‘Alloveda’, daar het hier gaat over onderbouwing vanuit allopathie van ayurvedische componenten, maar niet over Ayurveda als een eigen – en wetenschappelijk onderbouwd – systeem van geneeskunde(3).
Voorbeelden van Ayurveda en integratieve geneeskunde in Indiase ziekenhuizen
Een van de eerste conventionele ziekenhuizen waarin Ayurveda op volwaardige wijze werd geïntegreerd is het Holy Family Hospital, met branches in verschillende steden in India. Dit is een katholiek ziekenhuis, ooit gestart door een Moeder Overste Anna Dengel, die zelf ook arts was. Het ‘mission statement’ van dit ziekenhuis is:
“To provide multidimensional comprehensive medical care to strengthen the preventive, promotive, curative, emergency and rehabilitative services including education and training in medical, paramedical and support facility.)’’
In 1989 heeft het ziekenhuis een Ayurveda afdeling geopend, waar consulten en behandelingen worden gegeven door ervaren ayurvedische artsen. De afdeling is gespecialiseerd in Pancha Karma behandelingen. Het ziekenhuis claimt dat de afdeling vooral successen boekt op het gebied van behandeling van reumatoïde artritis, osteo-arthritis, cervicale en lumbale spondylosis, PIVD, hepatitis, sinusitis, bronchiale astma, digestieve aandoeningen, psychosomatische aandoeningen, en psoriasis, maar dat in principe ook veel andere aandoeningen succesvol met Ayurveda behandeld kunnen worden. Ook wordt vermeld dat – gezien de succesvolle resultaten – steeds meer patiënten voor een ayurvedische behandeling kiezen(4).
Het is op zich kenmerkend dat juist een katholiek ziekenhuis hier gekozen heeft voor de integratie van Ayurveda, omdat door mensen die zich tegen Ayurveda keren nogal eens geopperd wordt dat het systeem behoort tot een vedische of hindoeïstische religieuze traditie. Maar in feite is Ayurveda een religie-neutraal kennissysteem, dat zich vooral heeft weten te bestendigen door haar wetenschappelijke logica alsmede millennia aan onderbouwing op grond van ervaringen in de praktijk.
Medicity – het Medanta ziekenhuis als voorbeeld voor Ayurveda en integratieve geneeskunde
Een recentelijk veel meer bekend geworden voorbeeld van integratie van traditionele geneeskunde in een conventioneel ziekenhuis, is het prestigieuze Medicity project van het Medanta ziekenhuis – in Gurgaon, nabij New Delhi. Het betreft hier een project waarin ‘cutting-edge’ geneeskunde wordt beoefend in combinatie met traditionele gIndiase ganeeswijzen, maar ook met yoga, meditatie en bidden. De artsen in het ziekenhuis claimen, dat zij hierdoor bij patiënten een sneller herstel zien dan in andere ziekenhuizen het geval is.
Ayurveda neemt daarbij een bijzondere plaats in: er worden ook daadwerkelijk ayurvedische protocollen gebruikt bij de behandeling van een aantal specifieke aandoeningen, niet slechts ter ondersteuning, maar soms ook als modaliteit zelf. Het ziekenhuis past deze geïntegreerde aanpak zelfs routinematig toe in de verder allopathische behandeling van Parkinson’s en van leefstijlgerelateerde aandoeningen als te hoge cholesterol en hoge bloeddruk. Onderzoek lijkt de positieve resultaten van deze aanpak te bevestigen. Verder is men in het ziekenhuis van mening dat de kosten van behandeling door deze geïntegreerde aanpak per saldo dalen.
Voorbeeld 1 – Parkinson’s
Gegevens van recente klinische trials hebben aangetoond dat Nasya – een ayurvedische behandeling waarbij in dit geval een medicinale olie met daarin Brahmi (Centella asiatica) in de neus gedruppeld wordt – de reukzin van patiënten met Parkinson’s significant verbetert. Het verlies van de reukzin is in vele gevallen een van de aanvangssymptomen van deze aandoening. Verder hebben voorlopige testen aangetoond dat het toedienen van een ayurvedische formule – Dwipanchamooladi – in combinatie met een routine waarin yoga en een aangepast dieet zijn opgenomen, de afhankelijkheid van dopamine-gerelateeerde medicijnen doet afnemen. En dat geldt ook voor medicijnen tegen hoge bloeddruk. Dat vermindert op haar beurt weer de kans op complicaties als gevolg van langdurig gebruik van dergelijke reguliere medicaties. Deze gegevens zijn gebaseerd op een onderzoek, onder leiding van Prof. Dr. Horst Przuntek, aan de Ruhr universiteit in Bochum in samenwerking met het Evangelisches Krankenhaus in Hattingen(5).
Voorbeeld 2 – Postoperatief herstel van hartpatiënten
In het Medanta ziekenhuis heeft men bemoedigende resultaten waargenomen bij postoperatief herstel van hartpatiënten die Arjuna (Terminalia arjuna) toegediend kregen. Arjuna is bekende medicinale plant (boom) in Ayurveda, waarvan met name de bast gebruikt wordt. Deze remedie werd en wordt traditioneel ingezet bij bepaalde aandoeningen van het hart, en de werkzaamheid wordt door talrijke wetenschappelijke onderzoeken bevestigd(6). In het bijzonder draagt het bij aan de regeneratie van bloedvaten, hetgeen met alleen allopathische medicatie veel moeilijker te realiseren is, maar voor een goede bloeddoorstroming tegelijkertijd zeer noodzakelijk is.
Het ziekenhuis refereert hierbij bovendien aan de kostenbesparing als gevolg van de inzet van Arjuna. Een allopathisch preparaat dat bloedvaten regenereert kost bijna 100 keer meer dan Arjuna, terwijl laatstgenoemde bovendien beter werkt. Tevens behandelt men dezelfde hartpatiënten ook met een ayurvedische techniek die Urovasti wordt genoemd: dit is een locale oliebehandeling van de borst, in dit geval met een medicinale olie met de naam Dhanvantaram Taila. Hiervan wordt beweerd dat het de bloeddoorstroming bevordert als gevolg van het verbeteren van de contractie van de hartspieren.
Grote plannen en veel onderzoeksgeld
Een ander conventioneel instituut in India dat recent in versneld tempo de integratie van Ayurveda in hun ziekenhuizen stimuleert en bevordert, is de Apollo Hospital Groups, die een grootschalig onderzoeksproject heeft opgestart in samenwerking met de Kerala Ayurvedic Centre. Dit project heeft tevens de back up van de Apollo Munich Health Insurance, die haar verzekerden in haar polissen ook de mogelijkheid vergoeding van ziekenhuisbehandeling op het gebied van Ayurveda aanbiedt. Deze Apollo groep van ziekenhuizen en verzekeraars vormt een omvangrijk en invloedrijk conglomeraat. Verder is de regering van India bezig met het opzetten van een All India Institute of Ayurveda, vergelijkbaar met het All India Institute of Medical Sciences (AIIMS), een van Azië’s meest prestigieuze instituten op het gebied van allopathische geneeskunde.
Kleinere ayurvedische klinieken surfen mee op deze ontwikkeling en nemen in hun marketing mee dat zij op hun beurt conventionele geneeskunde integreren in een moderne behandelingsomgeving. Een goed voorbeeld hiervan is de kleine keten van klinieken van AyurVaid.
Omgekeerde integratie
De toenemende interactie van de conventionele geneeskunde met traditionele systemen zoals Ayurveda in de afgelopen decennia, was vooral het gevolg van positief opportunistische belangen die opbloeiden binnen het paradigma van diezelfde conventionele geneeskunde. Zo was en is men bijvoorbeeld zeer inetensief op zoek naar de zogenaamde ‘werkzame bestanddelen’ van ayurvedische remedies. Vaak wordt Ayurveda nu ook op die wijze geevalueerd en beoordeeld.
Tegelijkertijd vindt er echter natuurlijkerwijze – zij het nog steeds zeer mondjesmaat – een uitwisseling plaats op meer conceptueel niveau. Tenslotte is Ayurveda niet slechts een verzameling van remedies die toevallig ook nog eens wetenschappelijk bewezen werkzame bestanddelen blijken te bezitten. Ayurveda staat bekend – en is ook als zodanig onderkend – als een volledig geneeskundig kennissysteem, met haar eigen paradigma.
Wetenschappelijke methodiek in Ayurveda
Wetenschapstheoretisch bezien wordt ook steeds meer waardering geuit wat betreft de wetenschappelijke degelijkheid van dit kennissysteem. Indien men de beschrijving van ‘wetenschappelijke methodiek’ in Ayurveda goed bestudeert, is de conclusie dat het sterke overeenkomsten vertoont met de contemporaine beschrijving ervan. In Ayurveda bestaan er vier stappen in het proces van analyseren, hieronder kort weergegeven en verklaard:
- Pratyaksha – ‘zorgvuldige observatie’
- Anumana – ‘inferentie’ en ‘zorgvuldige ontwikkeling van een hypothese’
- Aptopadesha – ‘onderbouwen vanuit (schriftelijke) bronnen met autoriteit op dat gebied’
- Yukti – ‘klare en werkbare conclusies trekken uit de complexiteit’
Over deze punten is vanuit klassiek ayurvedisch en filosofisch oogpunt nog veel meer te zeggen, maar voor nu volstaat de opsomming ervan.
Daarnaast is Ayurveda veel meer dan alleen een geneeskundig systeem: het is in feite een vrij volledig kennissysteem over ‘leven’ in het algemeen. Daar komt bij dat vanuit Ayurveda ‘leven’ als een holistisch en dynamisch gegeven wordt gezien, waarbij het ‘mechanistische’ aspect daarvan maar een klein deel uitmaakt. Terwijl conventionele geneeskunde veleer overwegend ‘mechanistisch’ van aard is. Dat maakt de conventionele geneeskunde wellicht zeer deskundig op het gebied van mechanistische ingrepen, maar lang niet altijd op het gebied van dynamische processen binnen een holistische context.
Het holistische concept van Ayurveda
Het holistische concept van Ayurveda heeft als zodanig en als overkoepelend concept veel te bieden aan conventionele geneeskunde. Vanuit die optiek biedt zich voor conventionele geneeskunde een al bestaand en bewezen model van dynamische levensprocessen – op meerdere niveaus aan – waarbinnen ‘mechanieken’ (en ingrepen daarop) en het al of niet goed functioneren daarvan veel beter begrepen kunnen worden. Het interessante is dat binnen conventionele geneeskunde een steeds sterkere beweging in die richting op gang aan het komen is. Een goed voorbeeld hiervan is het Human Genome Project, op grond waarvan ook gewerkt wordt aan meer op de constitutie en omgeving van de patiënt afgestemde voeding, leefstijl en medicatie – een gegeven dat binnen Ayurveda altijd al vanzelfsprekend was.
Ook het dynamische farmacologische model van Ayurveda kan haar nut bewijzen wanneer toegepast op allopathische medicijnen. Het zou een verklaringsmodel kunnen geven waarom bepaalde medicatie bij bepaalde groepen niet aanslaat of zelfs – en meer dan gewoon – ongewenste bijwerkingen veroorzaakt. Verschillende aspecten hiervan worden onderzocht door wetenschappers op het gebied van Ayurveda – onder anderen aan de universiteit van Pune en aan de the Foundation for Revitalisation of Local Health Traditions in Bangalore(7). Dit laatste instituut werkt overigens samen met het eerder genoemde Medanta ziekenhuis in New Delhi. Een nieuwe tak die zich op dit gebied heeft ontwikkeld, wordt wel AyuGenomics genoemd, en is in die vorm een perfecte vorm van zowel ‘omgekeerde’ als wederzijdse integratie!
Conclusies over Ayurveda en integratieve geneeskunde
Over Ayurveda en integratie is veel te zeggen, en bij het veelzijdige debat daarover spelen veel facetten een rol. In het algemeen is er een tendens waarneembaar naar het integreren van ayurvedische aspecten in omgevingen van conventionele geneeskunde, vanuit het ‘integrative medicine’ model waarin het paradigma van dit conventionele geneeskunde systeem maatgevend is. Dat is op zich een goede ontwikkeling, ook – en misschien wel juist – vanuit het perspectief dat de patiënt er blijkbaar wel bij vaart. Daarnaast is dit artikel indirect een pleidooi voor een nieuw model van medisch pluralisme, waarin meerdere medische kennissystemen elkaar kunnen aanvullen en verrijken, zonder dat aan de specialismen en uniciteit van ieder van hen afbreuk hoeft te worden gedaan.
Referenties en relevante websites:
(1) Zie de website van dit ziekenhuis: www.medanta.org
(2) Ayurvedic Medicine: An Introduction, NCCAM Publication No. D287, The National Center for Complementary and Alternative Medicine, nccam.nih.gov; zie ook nccam.nih.gov/research/camonpubmed/
(3) Dornala S, Contemporary Relevance of Ayurveda in Complete Healthcare System, Paper presented at First National Ayurveda Conference, Johannesburg 3-9-2009.
(4) Zie de website van dit ziekenhuis: www.holyfamilyhospitaldelhi.org
(5) Komplementärmedizin ist etabliert für MS und Parkinsonkranke, EVK Artzbrief Nr. 8 – Juni 2009.
(6) o.a.: Maulik SK, Katiyar CK. Terminalia arjuna in cardiovascular diseases: making the transition from traditional to modern medicine in India. Curr Pharm Biotechnol. 2010 Dec;11(8):855-60.
(7) Zie de website van dit ziekenhuis: www.ayurvaid.com
(8) Patwardhan, B. (2003). AyuGenomics-Integration for customized medicine. Indian J. Nat. Prod. 19:16-23; Patwardhan, B. and Bodeker G. (2008). Ayurvedic Genomics: Establishing a Genetic Basis for Mind- Body Typologies. J. Alt Compl. Med. 14(5):571-576.