De laatste dagen was er in het nieuws veel te doen over maatschappelijke gevolgen van vrouwenaandoeningen. Onderzoek toont aan dat er veel te weinig aandacht is voor de oorzaken van veel voorkomende vrouwenaandoeningen. Deze aandoeningen komen ontzettend veel en vaak voor onder een relatief jonge bevolkingsgroep. De oorzaken ervan zijn tot nu toe zwaar onvoldoende onderzocht. Er is weinig onderzoeksgeld beschikbaar voor dit veld. Deels is dat een gevolg van een ingebouwde bias ten opzichte van vrouwenaandoeningen en -klachten. Er ligt eigenlijk een historisch taboe op, waarbij meerdere factoren een rol spelen. Een aanname van ongelijkheid van de vrouw, ten opzichte van de man, speelt daarbij uiteraard ook een belangrijke rol. Een ongelijkheid die ook het westerse, moderne geneeskundesysteem al vroeg is binnen geslopen.
Vrouwenaandoeningen, Ayurveda en Hippocrates
Het is interessant om te zien dat juist ‘klassieke’ en traditionele geneeskundige veel aandacht hadden voor vrouwenaandoeningen. Hippocrates schreef in zijn medische traktaten dat ‘vrouwen en vrouwenaandoeningen anders behandeld dienen te worden’. Ook in Ayurveda en in TCM (traditionele Chinese geneeskunde) tref je deze zienswijze aan. Welke (medische of biologische) manier van kijken ligt daaraan ten grondslag? En wat kan de moderne situatie daarvan leren en positief gebruiken? Bij aandoeningen die variëren van een pijnlijke menstruatie tot en met een bijvoorbeeld ontwrichtende endometriose. Van wisselende stemmingen en bijvoorbeeld postnatale depressie, tot fysieke bekkeninstabiliteit of zelfs -verzakking.
Kouder en vochtiger: meer Yin en meer Kapha
In ‘Over Vrouwenaandoeningen’ gaf Hippocrates aan dat vrouwenklachten anders behandeld dienden te worden dan mannenaandoeningen. Omdat een vrouwenlichaam kouder en vochtiger zou zijn dan het lichaam van een man. Recent antropologisch en cultuur-historisch wetenschappelijk onderzoek meende in de uitingen van Hippocrates een vroege uiting van vrouwvijandigheid te hebben gevonden. Vergelijkend medisch-antropologisch onderzoek wijst echter op een andere tendens: in verschillende traditioneel medische systemen – oosters én westers – wordt een verschil aangeduid tussen de biodynamische energieën in een vrouwen- dan wel een mannenlichaam.
Andere behandelingsmodus nodig bij vrouwenaandoeningen
Daar hoort een daarop aansluitende andere behandelingsmodus bij. Een goed voorbeeld is te vinden in de traditionele Chinese geneeskunde (TCM) en in de macrobiotiek, waar een vrouwenlichaam als meer Yin wordt omschreven en een mannenlichaam als meer Yang. Een vergelijkbaar principe vinden we terug in Ayurveda. Daar zet men het vrouwenlichaam en de vrouwelijke fysiologie als meer Kapha-gerelateerd neer. Het mannenlichaam en de mannelijke fysiologie is meer Pitta-gerelateerd. Natuurlijk zijn dit ‘algemene’ en niet-absolute bemerkingen.
Zetten we Hippocrates, TCM en Ayurveda op een rijtje, dan zien we dezelfde soort conclusies:
| Vrouw | Man | |
| Hippocrates | kouder en vochtiger | warmer en droger |
| TCM | meer yin, i.e. kouder en vochtiger | meer yang, i.e. warmer en droger |
| Ayurveda | meer kapha, welke dosha is gekoppeld aan met name het element water, en dat impliceert koelte en vochtigheid | meer pitta, welke dosha is gekoppeld aan met name het element vuur, en dat impliceert meer warmte en droogte |
Het onderlichaam: een kwetsbare plek
Minder aandacht voor vrouwenaandoeningen ligt ook aan de locatie: de schoot. De schoot van de vrouw is traditioneel zowel ‘heilig’ als ‘bevlekt’. Dat leidt de aandacht af van de fysiologische en biologische dynamiek in dit gebied van het lichaam. In traditionele geneeskundige systemen was hier juist veel aandacht voor. Het onderlichaam van zowel man als vrouw bevat veel ‘holle’ of potentieel ‘lege’ organen. Voorbeelden zijn dikke darm, blaas en baarmoeder. Een teveel aan het element ‘lucht’ (soms simpelweg ‘gas’) kan daarin opzamelen en onrustig worden’. Dat kan leiden tot problemen, die het onderlichaam ‘instabiel’ maken. Bij vrouwen is er meer van dat probleem mogelijk, met name door de bijzondere ‘extra’ baarmoeder. Daarmee ook de mogelijkheid van een toename van instabiliteit van de gehele schoot, inclusief het bekken zelf.
Het onderlichaam en Apana Vayu volgens Ayurveda
In Ayurveda is er voor mannen en voor vrouwen veel aandacht voor een goed management van Apana Vayu. Apana is een sub-vorm (en functie) van Vata Dosha, die met de elementen lucht en ruimte o.a. beweging en het stoppen van beweging reguleert. Dus ook eliminatie-impulsen in gang zet en weer stopt. Ontlasting, urineren, ejaculeren, menstruatie, en baren: ze vallen allemaal onder Apana Vayu functies. Als we het over de diepere oorzaken van een aantal vrouwenaandoeningen hebben: goede zorg voor Apana Vayu is een ‘must’. Hippocrates gaf daar veel aandacht aan. Ayurveda gaf en geeft daar veel aandacht aan.
Ayurveda kent – van duizenden jaren terug tot op heden – een uitgebreide en gespecialiseerde vrouwengeneeskunde of gynecologie. Die kijkt juist naar diepe oorzaken en behandelt die ook. Vaak met een verbluffend succesvol resultaat. En kijk in de ayurvedische gynecologische keuken zou de moderne geneeskunde kunnen verrijken. Niet alleen wat betreft Apana Vayu en de preventieve en therapeutische zorg daarvoor. Ook wat betreft een heel aantal andere vrouwenaandoeningen en de diepere oorzaken ervan.
Wil je meer weten of verder leren op dit gebied?
Wil je meer weten over Ayurveda en de benadering van vrouwenaandoeningen? En hoe de met een goede aanpak de persoonlijke en maatschappelijke negatieve gevolgen echt kunt verminderen?
Denk aan een Ayurveda opleiding, waarin deze aspecten aan bod komen.
Denk aan kortere Ayurveda cursussen en lezingen (meestal voor therapeuten, artsen, etc.) die zich richten op specifieke vrouwenaandoeningen of op (preventieve) vrouwengezondheid in het algemeen.